🌆 Geleceğe Açılan Kapı: Neden Kentsel Dönüşüm?

🏙️ Neden Kentsel Dönüşüm Yapıyoruz?

Türkiye’de 1960’lı yıllar ve sonrası hızlı sanayileşmeye ve ekonomik gelişmelere paralel olarak köyden şehre göç başlamış, şehir merkezlerinde yoğunlaşan nüfus beraberinde birçok problemi getirmiştir: plansız kentleşme, tarım alanlarının tahribi, ulaşım ve altyapı yetersizlikleri, çevre kirliliği ve kaçak yapılaşma.

Altyapı ve sosyal donatı alanlarının yetersizliği, kalitesiz ve riskli yapılardan oluşan gecekonduların hızla yayılması, 1984 yılına kadar çıkarılan imar afları ile birlikte sağlıksız yapı stokunu artırmıştır.

📊 2014 yılı sonu itibarıyla Türkiye nüfusu 77 milyon 695 bin 904 kişidir. Bunun %91,8’i il ve ilçe merkezlerinde yaşamaktadır. Bu kentlerin %90’ı ise 1. ve 2. derece deprem kuşağı üzerindedir. Daha fazla geç kalmadan radikal önlemler alınması zorunludur.

🌍 Depremlerden Alınan Dersler

🟢 1903 yılından günümüze, 130 depremde yaklaşık 100.000 can ve 2 milyon ev kaybı yaşanmıştır.
🟢 1939 Erzincan Depremi: 60 saniyede 33.000 can kaybı, sağlam bina kalmadı.
🟢 1995 Afyon Dinar Depremi: 90 can kaybı, binlerce bina hasar gördü.
🟢 1999 Marmara Depremi: 18.622 can kaybı, Türkiye ekonomisi %10 geriledi.
🟢 2011 Van Depremi: 601 can kaybı, 30.000 konut ve işyeri yıkıldı, binaların %70’i oturulamaz hale geldi.

📌 1. ve 2. derece deprem kuşağında her an deprem riski vardır. Önemli olan, depremlere hazırlıklı yaşamaktır. Çünkü deprem öldürmez; riskli ve çürük yapılar öldürür.

🏗️ Türkiye’de Yapı Stokunun Durumu

Türkiye’deki yapı stoğunun yaklaşık %75’i çürük, denetimsiz ve plansız kentleşme sonucu ortaya çıkmıştır.
Bu nedenle 2012 yılında, Cumhuriyet tarihinin en köklü ve büyük kentsel dönüşüm hareketi başlatılmıştır.

Bu kapsamda çıkarılan 6306 sayılı “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki Kanun” şu özellikleri taşır:

🟢 Afetler oluşmadan önce zarar azaltmaya yönelik tedbirler
🟢 Pratik ve hızlı müdahaleyi sağlayacak araçlar
🟢 Yaptırımlar içeren hükümler
🟢 Toparlayıcı ve bütüncül yaklaşım
🟢 Finansal destek mekanizmaları
🟢 Vatandaşı mağdur etmeyecek yardım ve destek alternatifleri

🌆 Hedeflenen Kentler

Kanun kapsamında yürütülen kentsel dönüşüm faaliyetleri ile hedeflenen şehirler:

🟢 Afetlere karşı güvenli
🟢 Altyapısı tam
🟢 Çevre dostu
🟢 Enerji verimli
🟢 Görsel değerleri yüksek
🟢 Yaşam kalitesi artırılmış
🟢 Ekonomik ve sosyal gelişme sağlayan
🟢 Yerinde dönüşümle nitelikli kentler

🏢 İstanbul’da Kentsel Dönüşüm

İstanbul’un yapı stoğu ve deprem riski dikkate alındığında kentsel dönüşümün şehir için kaçınılmaz olduğu görülmektedir. İstanbulluların yaklaşık yarısı 25 yıl ve üzeri binalarda yaşıyor; bu durum risk yönetimi ve yenileme ihtiyacını doğrudan artırıyor. Habertürk

🟢 Bina yaş ortalaması: İstanbul’da hane halklarının yaklaşık %47’si 25 yıl ve üzeri binalarda yaşıyor (TÜİK verilerine dayanan analizler). Habertürk
🟢 Riskli / rezerv alan sayısı: 6306 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten bu yana İstanbul’da tespit edilen Riskli Alan ve Rezerv Yapı Alanı sayıları ve kapsamı kamu kurum raporlarında listelenmiş; örneğin şehir çapında onlarca riskli alan ve rezerv alan ilanı yapılmıştır. İPA+1

📌 İstanbul genelinde Afet Öncelikli Müdahale Alanı tespitleri (ör. 142 alan; toplam ~3.617 hektar) ve bu alanlarda yer aldığı belirtilen yaklaşık 207 bin yapının risk altında olduğu kamu raporlarında yer almaktadır. Bu veriler, dönüşüm ihtiyacının ölçeğini gösteriyor. Emlak Haberleri

Proje örnekleri ve uygulama ölçeği:
🟢 Kentsel dönüşüm projeleri ilçe ilçe farklı ölçeklerde ilerliyor; bazı ilçelerde site ölçekte binlerce bağımsız birimin yenilenmesi tamamlanırken, bazılarında planlama aşamasındadır. (İBB ve ilgili bakanlık çalışmalarıyla 39 ilçe kapsamlı değerlendirmeye tabi tutulmuştur). Web Dosya
🟢 Tipik proje içerikleri: konutlar, eğitim/sağlık/spor ve kültürel tesisler, rekreasyon/park alanları, otoparklar, yürüyüş yolları ve çocuk oyun alanları — proje ölçeğine göre sosyal donatı ve yeşil alan payları değişir. (Bunlar İstanbul’daki birçok uygulamada ortak hedeflerdir.)

Yerel örnekler / sahadan not:
🟢 İl bazlı uygulamalar arasında Kartal-Orhantepe gibi saha çalışmalarına ilişkin plan duyuruları ve ~47,7 ha’lık uygulama alanı duyuruları gibi somut örnekler bulunuyor; bu, İstanbul’da farklı ölçeklerde somut proje sahalarının mevcut olduğunu gösterir. İstanbul Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

⚖️ Hukuki Çerçeve

🟢 2981 sayılı İmar ve Gecekondu Mevzuatı 2012’de yürürlükten kaldırılmıştır.
🟢 6306 sayılı Kanun ile riskli yapılardaki hak sahiplerinin hakları korunmakta ve mağduriyet yaşanmamaktadır.
🟢 Belediyeler yetkilendirilmiş, vergi ve harç muafiyetleri sağlanmıştır.
🟢 Riskli yapılarda 18 aya, riskli alanlarda 36 aya kadar kira yardımı yapılabilmektedir.
🟢 Banka kredilerine devlet faiz desteği sunmaktadır.

📌 Sonuç

6306 sayılı Kanun, gönüllülük esasına dayalı, insanın yaşama hakkını öne alan ve afet odaklı bir kentsel dönüşüm hareketidir.

En önemli insan hakkı olan “yaşama hakkı” bu kanunun özüdür.
Mülkiyet hakkına müdahale gerekse bile, yaşama hakkı her zaman önce gelir.